جوان آنلاین: طرح کشت قراردادی که با هدف برنامه‌ریزی و حمایت از کشاورزان به اجرا درآمده می‌تواند ثمرات بسیار خوبی به همراه داشته باشد، اما ناقص اجراشدن این طرح در برخی استان‌ها مشکلاتی برای کشاورزان به وجود آورده و آن‌ها را در ادامه راه با شک و شبهه مواجه کرده است. مثلاً در مازندران کشاورزان می‌گویند مسئولان توجهی به خواسته‌های آن‌ها ندارند و وقتی قرار است بخشی از نیازهایشان را تأمین کنند این کار به درازا می‌کشد و فرصت‌ها را از بین می‌برد.
از همان روز‌های اول که بحث اجرای طرح «کشت قراردادی» مطرح شد، بیشتر فعالان این عرصه و به خصوص کشاورزان می‌خواستند بدانند چه اتفاقی در این مسیر رخ خواهد داد. «کشاورزی قراردادی، یک نوع سیستم تولید در کشاورزی است که مطابق توافقی بین خریدار و کشاورز انجام و در قرارداد شرایط تولید و بازاریابی محصول ذکر می‌شود» این تعریفی است که سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO) ارائه داده است.
آنطور که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده، بهره برداران متقاضی که توان تأمین نهاده‌های کشاورزی مورد نیاز برای تغذیه محصول از جمله کود را ندارند، می‌توانند با مراجعه به مراکز تعیین شده با جهاد کشاورزی استان قراردادی امضا کنند. بر مبنای این قرارداد جهاد کشاورزی برای هر هکتار زمین و در ازای سفته، کود مورد نیاز را به کشاورز تحویل می‌دهد. کشاورزان در پایان فصل کشت، محصول برداشت شده خود را به قیمت تضمینی اعلام شده به جهادکشاورزی تحویل و بعد از کسر هزینه‌های کود، مطالبات خود را دریافت می‌کنند. این کار با حمایت در تهیه و تحویل انواع کود‌های ازته، فسفاته و پتاسه همچنین با پرداخت یارانه و پاداش بهره‌وری، بیمه کشاورزان و کسر مبلغ آن در زمان تحویل، یارانه آزمون خاک و... انجام می‌شود.
مشکل در تأمین بذر و نهاده
بعد از گذشت چند سال از اجرای طرح کشت قراردادی در استان‌های مختلف حالا مازنی‌ها می‌گویند این طرح به صورت نصف و نیمه و ناقص برای محصولات مختلف در این استان اجرا می‌شود و عمل نکردن مجریان و بانیان به تعهدات خود، کشاورزان را از همه جا رانده و مانده کرده است. مازندران سالانه ۵/۷ میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌کند و بخشی از محصولات به دلیل نبود بازار فروش و حمایت‌نشدن روی دست کشاورزان و باغداران می‌ماند و این تجربه تلخ سال‌های اخیر در زمینه برنج و مرکبات تکرار شده است. طرح کشت قراردادی چندسالی است که در مزارع استان مازندران اجرا می‌شود و کشاورزان کم و بیش از این طرح استقبال کرده‌اند و با این حال هنوز اثرات و ثمرات این پروژه ملی در سفره کشاورز چندان اثرگذار نیست. کشاورز همچنان سنتی می‌کارد و به صورت سنتی به فروش می‌رساند و برای تأمین نهاده‌ها و بازار فروش با مشکل روبه‌رو بوده و در تابستان و پاییز نگران فروش برنج و زمستان و بهار نگران فروختن محصولات باغی و مرکبات است.
کشت قراردادی برنج در دو سال گذشته نتوانسته دردی از کشاورزان و شالیکاران دوا کند و بخش قابل توجهی از محصولات آنان در شالیکوبی‌ها ماند و اجرای این طرح در گندمزار‌ها نیز یار نبوده است.
وقتی از کشت قراردادی صحبت به میان می‌آید باید مجموعه‌های مختلف پای کار باشند تا این زنجیره کامل باشد.
بیشتر مشکلات فراروی کشت قراردادی محصولات پاییزه و زراعی در مازندران تأمین بذر و نهاده است و در فصل زراعت پاییزه امسال نیز نامناسب بودن بذر خسارت‌هایی را به کشاورزان وارد کرده است.
حالا مسئولان سازمان جهاد کشاورزی مازندران از نظام مهندسی کشاورزی می‌خواهند تا برای تولید و تأمین بذر استان وارد میدان شوند، ضمن اینکه شرکت‌های تولیدکننده بذر نیز باید به کشت قراردادی بپیوندند و چرخه بذر تا بذر را کامل کنند. کارشناسان معتقدند اگر براساس سیاست‌ها و توصیه‌های فنی مؤسسه تحقیقات برنج حرکت شود، می‌توان حتی در تولید برنج به خودکفایی رسید و به صادرات هم فکر کرد. جهاد کشاورزی به شرطی از شرکت‌های تولیدکننده بذر حمایت می‌کند که در راستای سیاست‌های جهاد کشاورزی حرکت کنند.
رتبه استان‌ها در اجرای طرح
بر اساس جدیدترین آمار کشاورزی قراردادی تا پایان دی ماه به ترتیب استان‌های سیستان و بلوچستان با ۶۶درصد، البرز با ۶۴ درصد و قم با ۶۳ درصد، رتبه‌های اول تا سوم در تحقق سطح زیر کشت قراردادی را به خود اختصاص داده‌اند. در ادامه به ترتیب استان‌های بوشهر، کرمان، تهران، مازندران، هرمزگان، سمنان و گلستان رتبه‌های چهارم تا دهم را در تحقق برنامه‌های ابلاغی سطح زیر کشت قراردادی از آن خود کرده‌اند. بر اساس این گزارش، بعد از ۱۰ استان صدر جدول استان‌های یزد، خراسان جنوبی، فارس، لرستان، خراسان رضوی، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد در نیمه بالای جدول، بیشترین میزان تحقق برنامه ابلاغی سطح زیر کشت قراردادی جای دارند.
از نظر سطح برنامه ابلاغی، به ترتیب استان‌های کردستان، خوزستان و آذربایجان شرقی بیشترین سطح ابلاغی کشاورزی قراردادی را به خود اختصاص داده‌اند و از سوی دیگر، به ترتیب استان‌های گلستان، فارس و همدان بیشترین قرارداد‌های سطح زیر کشت قراردادی را با کشاورزان منعقد کرده‌اند. همچنین بیشترین تعداد کشاورزان هدف‌گذاری شده برای انعقاد قرارداد کشت قراردادی، به ترتیب به استان‌های فارس، گلستان و کرمانشاه تعلق دارد و بیشترین قرارداد‌ها نیز به ترتیب در همین سه استان منعقد شده است.
فاصله حرف مسئولان با کشاورزان
وقتی مسئولان از طرح و برنامه‌ای صحبت می‌کنند چنان شرایط را گل و بلبل توصیف می‌کنند که گویی هیچ مشکلی وجود ندارد.
متأسفانه یا آن‌ها اصلا داخل بازی نیستند یا می‌دانند صدایشان بیشتر از کشاورزان به گوش می‌رسد و هر چه می‌خواهند می‌گویند.
در همین راستا مدیرکل غله و خدمات بازرگانی استان مازندران با بیان اینکه در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ با اجرای طرح کشت قراردادی در زمینه تولید گندم، ۲۱هزار هکتار از مزارع گندم استان به صورت قراردادی زیر کشت رفت و با توجه به ۵۸ هزار هکتار سطح زیرکشت گندم شاهد افزایش ۴۲درصدی برداشت گندم در استان بودیم، می‌گوید: «در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ انتظار می‌رود با توجه به اجرای طرح کشاورزی قراردادی در کشت محصولات گندم و دانه‌های روغنی، شاهد استمرار و ادامه خوداتکایی و دستیابی به جهش در رشد تولید محصولات اساسی کشاورزی باشیم.» به هر حال با آنکه کشاورزان تجربه خوبی از کشت قراردادی در سال‌های قبل نداشتند، اما آمار و ارقام نشان از افزایش شمار ثبت‌نام کنندگان در طرح کشت‌های پاییزه دارد و نبود بازار فروش مناسب از جمله دلایلی است که کشاورز و زارع در تلاش است با کشت قراردادی، بازار فروشی را برای محصولات کسب کند.
